Borsa nedir, borsa çeşitleri nelerdir?

Anahtar Bilgiler

• Borsa; menkul kıymet, hisse senedi, emtia, döviz, bono, tahvil ve benzeri finansal araç ve değerlerin, devletlerin belirlediği standartlar ve hukuki kurallar çerçevesinde alınıp satıldığı bir pazar yeridir.
• Borsada işlem gören varlıkların fiyatları arz-talep dengesine göre belirlenir.
• Borsa çeşitleri dört başlıkta özetlenebilir: Menkul Kıymetler Borsası, Vadeli İşlemler Borsası, KOBİ Borsaları ve Kıymetli Maden Borsası.
• Borsada işlem yapmaya başlamak isteyen herkesin, bir aracı kurumla çalışması gerekir.

Selam Paparalı!

Birikimlerini değerlendirmeyi aklına koyduysan, yola temel kavramları öğrenerek çıkmalısın. Temel kavram derken, gerçekten temel kavramlardan bahsediyoruz, borsa gibi. Borsa nedir ve borsa çeşitleri nelerdir sorularının yanıtlarını bilmiyorsan, yatırım süreçlerinin nasıl işlediğini anlamak konusunda zorlanabilirsin. Borsa kavramına ilişkin genel bir çerçeve çizeceğimiz bu yazımızı tam da bu sebepten hazırladık. Geliştirdiğimiz teknolojilerle finansal ihtiyaçlarını tek bir uygulamadan yönetmene olanak tanırken, finansal okuryazarlığını artırmak için de çalışmaya devam ediyoruz! Şimdi gel, borsa kavramının derinlerine inelim.

Borsa nedir?

Borsa; menkul kıymet, hisse senedi, emtia, döviz, bono, tahvil ve benzeri finansal araç ve değerlerin, devletlerin belirlediği standartlar ve hukuki kurallar çerçevesinde alınıp satıldığı bir pazar yeridir.  Teknolojinin bugünkü seviyelerine ulaşmadığı dönemlerde, tahta adı verilen fiziksel tablolar kullanılarak yürütülen borsa işlemleri, bugün geldiğimiz noktada tamamen elektronik ortama taşınmış ve elektronik borsacılık doğmuştur. Yatırımcıların faaliyetleri için güvenli ve düzenli bir işlem mekanizması oluşturan borsada, işlem gören varlıkların fiyatları, gerçek zamanlı olarak arz-talep dengesine göre belirlenir.

Borsanın tarihi

Borsanın tam olarak nasıl işlediğini ve ne gibi süreçlerden geçtiğini anlamak için, geçmişe doğru kısa bir yolculuğa çıkalım. 15. yüzyılda dünya üzerinde yaygın deniz ticaretinin gelişmesiyle ortaya çıkan borsa kavramının bugün bildiğimiz anlamıyla modern versiyonu 1487 yılında Belçika’nın Anvers kentinde kurulmuştur. Bunu 16. yüzyılda borsalar arasında öne çıkan Amsterdam borsası takip etmiştir.

Türkiye tarihinde borsanın temelleri Dersaadet Tahvilat Borsası adıyla 1866’da İstanbul’da atılmıştır. Cumhuriyetin ilanını takip eden süreçte 1929 yılında Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları kanunu çıkarılarak bu alanda köklü bir dönüşüme gidilmiştir.

Bugün halk arasında borsa dendiğinde genellikle döviz borsası (FX, foreign exchange, forex) ima edilir. Döviz borsası paranın çok yönlülüğünün gerekliliklerini tesis etmek için şekillendirilen bir borsa türüdür. Ancak daha farklı borsa türleri, uzantı ve platformları da vardır. Temelde yatırım, borsa dendiğinde akla gelen ilk kavramdır, yatırımı, alım-satım ve finansal değerlerin el değiştirmesi (takas) gibi kavramlar izler.

 

Borsa çeşitleri nelerdir?

Türkiye mevzuatında hukuki bakımdan borsa çeşitleri kategorisinde yer alan dört farklı türden söz etmek mümkündür. Bunlar Menkul Kıymetler Borsası, Vadeli İşlemler Borsası, KOBİ Borsaları ve Kıymetli Maden Borsası’dır. Evet Paparalı, maceramız daha da heyecanlı hale gelmeye başladı. Şimdi dilersen, bu farklı borsa türlerinin ayrıntılarına göz atalım.

Menkul kıymetler borsası nedir?

Borsa kavramıyla özdeşleşse de tüm borsa türlerini temsil etmeyen menkul kıymetler borsaları, hisse senedi, tahvil ve bono gibi menkul kıymetlerin alım-satımının gerçekleştirildiği platformlardır. Borsa denildiğinde akla ilk gelen borsa olan menkul kıymetler borsasında yatırımcılar, doğrudan alım-satım yapma iznine sahip değildir. İşlemler ancak borsa üyelik belgesiyle alım-satıma yetkili kılınmış  kurumlarca yapılabilir. Kısaca borsa yatırım fonları ile ilgili işlemlerin görüldüğü menkul kıymetler borsasında yatırımcılar, söz konusu yetkiye sahip aracı kuruluşlar olmadan alım-satım yapamaz. Alım-satımın yatırımcı ve aracı kuruluş arasında gerçekleşmesinin resmî karşılığı, çerçeve sözleşmesi adı verilen bir sözleşmedir.

Ülkemizde menkul kıymetler borsası ilk olarak İMKB (İstanbul Menkul Kıymetler Borsası) ismiyle 1986 yılında faaliyete geçmiştir. Bu kurum 5 Nisan 2013’ten bu yana Borsa İstanbul (BİST) adıyla faaliyetlerine devam etmektedir. Borsa İstanbul, Türkiye’de hisse senedi yatırım fikrini düşünenlere bu konuda alım-satım yapma olanağı tanımaktadır. Aynı zamanda Türk ve yabancı tüm yatırımcılara hizmet vermektedir.

Vadeli işlemler borsası nedir?

İlk örneklerine 19. yüzyılda rastlanan ve emtia borsası olarak da bilinen vadeli işlemler borsası,  ticari ürünlerin alım-satımının (commodity exchange) yapıldığı borsadır. Vadeli işlemler (futures transactions) borsa yatırım sürecinde hammadde, tarım ürünü ve türev ürünleri gibi ticari mallar alınıp satılır. Söz konusu ticari mallara buğday, metal, kahve, arpa, petrol, pamuk gibi tarım, ormancılık ve maden çıktısı ürünler örnek gösterilebilir.

Bu borsa türüne Vadeli İşlemler Borsası denmesinin nedeni, vadeli sözleşmelerin borsa çapındaki işlerliği ve geçerliliğidir. Bugün dünyada New York Ticaret Borsası (NYMEX) ve Chicago Ticaret Borsası (CME) zirve konumdadırlar. NYMEX, CME’nin bünyesindedir. İki borsada, yıllık değeri toplam 1 katrilyon dolar seviyelerinde seyreden üç milyar sözleşme yönetilir.

KOBİ borsaları nedir?

KOBİ borsaları, küçük ve orta boy işletmelerin önemli sorunlarından biri olan finansman teminini kolaylaştırmayı amaçlayan borsalardır. Finansman kaynaklarına erişimin kolaylaşmasıyla KOBİ’lerin önünün açılması amacıyla kurulan KOBİ borsalarıyla işletmeler, sermaye piyasaları sayesinde finansman kaynaklarına ulaşır. KOBİ borsaları, finansman kaynağına ek olarak küçük ve orta işletmelere kendilerini tanıtma fırsatı da vermektedir. Türkiye’ye ek olarak birçok ülkede KOBİ’lerin işlem gördüğü piyasalar mevcuttur.

Kıymetli maden borsaları

Kıymetli maden borsaları, genelde altın, gümüş ve elmas gibi madenlerin işlem gördüğü borsalardır. Doğal ve içsel bir değere sahip olmaları kıymetli madenlerin uzun vadeli yatırımcılar tarafından tercih edilmesinin temel nedenidir. Özellikle kriz zamanlarında yatırımcıların altın borsasına yönelmesi sık karşılaşılan bir durumken dünya genelinde altın borsası kıymetli maden borsaları arasında öne çıkar. Altının fiyatı arz-talep durumuna, faiz oranlarına ve piyasa koşullarına tabi olarak değişir. Paparalı, buraya kadar geldiysen, borsada işlem yapmakla gerçekten ilgilendiğini düşünüyoruz. Temel kavramlara dair ayrıntıları keşfettikten sonra, “Borsada nasıl işlem yapılır?” sorusunun yanıtına geçiyoruz.

Borsada nasıl işlem yapılır?

Borsada işlem yapmaya başlamak isteyen herkesin, bir aracı kurumla çalışması gerekir. Aracı kurum seçiminde ise mutlaka Sermaye Piyasa Kurulu (SPK) lisansı olup olmadığında dikkat edilmelidir. SPK, yetkili aracı kurumları şu adreste  listeler. Aracı kurum seçiminde işlem ücretleri, komisyon oranları, masraflar ve kesintiler belirleyici rol üstlenir. Bir yatırım hesabına sahip olan kullanıcılar, borsada alım satım gibi işlemler yapmaya başlayabilir.

Gelişen teknolojiler ve bu teknolojilere uyum sağlayan mevzuat sayesinde Türkiye’de yatırım hesabı açmak için mobil uygulamalar ve dijital platformlar kullanılabilir. Yatırım hesabı açan kullanıcılar, alım-satım emirleri vererek borsada işlem yapmaya başlayabilir.

Papara Yatırım Hesabı’nı dakikalar içinde aç, yatırım yapmaya başla! 

Fatura ödemeden para transferine, bütçe yönetiminden harcadıkça nakit kazanmaya, geliştirdiği teknolojilerle finansal özgürlüğü mobil cihazlara taşıyan Papara olarak, Paparalıları sevindirecek bir haberimiz var.  Eğer bir Paparalıysan, dakikalar içinde oluşturacağın Yatırım Hesabı aracılığıyla Amerikan borsalarında kolaylıkla işlem yapmaya başlayabilirsin. Bu sayede ürünlerini severek kullandığın, haberlerini yakından izlediğin dünyaca ünlü şirketlerin hisselerini satın alarak, bu şirketlerde pay sahibi olabilirsin. Parça hisse özelliği sunan Papara Yatırım, 1 dolar gibi küçük bütçelerle de hisse olmaya olanak tanır. Ayrıca temettü veren şirketlere yatırım yaparsan, temettü ödemesi dönemlerinde sahip olduğun pay kadar ödeme de alabilirsin.

New York Stock Exchange (NYSE) ve Nasdaq borsalarında işlem yapmaya başlamak için Papara’ya giriş yap ve yatırım hesabını dakikalar içinde oluştur! Eğer Paparalı değilsen, finansal özgürlüğe hemen, bugün adım at!

Papara Hesabı Aç!